Kompanzasyon Bakımı

Kompanzasyon Nedir?

Kompanzasyon elektrik kullanıcılarının ihtiyaç duyduğu reaktif enerjiyi karşılamak amacı ile tesis etmiş oldukları şalt sistemine verilen isimdir.

Kompanzasyon, elektrik sistemlerinde güç kalitesini artırmak ve reaktif gücü dengelemek için uygulanan bir tekniktir. Sanayi tesisleri, işletmeler ve büyük binalar gibi yüksek enerji tüketimi olan yerlerde aktif ve reaktif güç dengesinin sağlanması, enerji verimliliği açısından büyük önem taşır.

Kompanzasyon Neden Yapılır?

Kompanzasyon sistemi ihtiyaç duyulan reaktif enerjinin karşılanması ve buna bağlı doğacak zararların önüne geçmek için yapılır. Bu zararların başını trafo verimliliği ve hat kayıpları oluştururken maddi olarak reaktif tüketim bedeli faturanıza yansır.

Kompanzasyon Ne İşe Yarar?

Kompanzasyon panosu ihtiyaç duyulan reaktif enerjiyi şebeke sisteminden almak yerine alçak gerilim tarafında üreterek ihtiyaç duyulan endüktif ve kapasitif enerjinin karşılanmasını sağlar. Bu sayede hem tesisatınız hem trafonuz verimli çalışır.

• Enerji Verimliliğini Artırır: Elektrik sisteminin daha etkin çalışmasını sağlar, böylece kayıplar minimize edilir.
• Elektrik Faturalarını Düşürür: Reaktif enerji tüketimini azaltarak işletmelerin reaktif güç cezası ödemesinin önüne geçer.
• Şebeke Üzerindeki Yükü Hafifletir: Transformatörler ve kablolar üzerindeki gereksiz yük azalır, donanımların ömrü uzar.
• Gerilim Dalgalanmalarını Önler: Stabil bir elektrik akışı sağlanarak makinelerin daha sağlıklı çalışması sağlanır.
• Güç Faktörünü İdeal Seviyeye Çıkarır: Güç faktörünün 1’e yaklaştırılması hedeflenerek optimum enerji kullanımı sağlanır.

Reaktif Güç ve Kompanzasyonun Önemi

Elektrik sistemlerinde üç temel güç bileşeni bulunur: aktif güç (P),reaktif güç (Q) ve görünür güç (S). Aktif güç, cihazların çalışmasını sağlayan gerçek enerji iken, reaktif güç manyetik alan oluşturan motor, transformatör gibi cihazlar tarafından tüketilir. Reaktif gücün aşırı tüketimi, elektrik şebekesinde gereksiz yük oluşturarak enerji kayıplarına ve cezai tarifelere neden olabilir. İşte tam da bu noktada kompanzasyon devreye girer.

Kompanzasyon, reaktif gücü dengeleyerek, şebekedeki fazla yükü azaltır ve enerjinin daha verimli kullanılmasını sağlar. Bu süreç genellikle kondansatörler veya senkron kompanzatörler kullanılarak gerçekleştirilir.

Kompanzasyon Kontaktörü: Kompanzasyon sistemi çeşitli şalt ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürünler başında kondansatör ile sigorta arasında bulunan ve röleden aldığı emirle kapasitörleri veya reaktörleri şebekeye süren elemana kontaktör denir. Kompanzsasyon kontaktörleri yapısal olarak standart kontaktörlerden farklıdır. İlk çekme anında nominal akımların çok üstünde bir güç kullandıkları için yapıları bu düzene göre tesis edilmiştir.

Kompanzasyon Türleri

• Endüktif Kompanzasyon: Bobin ve motor gibi endüktif yüklerin oluşturduğu reaktif gücü dengelemek için uygulanır.
• Kapasitif Kompanzasyon: Şebekedeki kapasitatif reaktif gücü azaltarak sistemin daha dengeli çalışmasını sağlar.
• Statik ve Dinamik Kompanzasyon: Ani değişimlere hızlı tepki verebilmek için farklı teknolojilerle uygulanır.

Kompanzasyon Neden Cezaya Girer?

Elektrik şebekelerinde güç sadece aktif değil, aynı zamanda reaktif ve bazen de görünür bileşenlerden oluşur. Aktif güç cihazları çalıştırırken, reaktif güç manyetik alan oluşturan motorlar ve transformatörler gibi ekipmanlar tarafından tüketilir. Ancak enerji şirketleri, müşterilerinin sadece aktif güç tüketmelerini, reaktif gücü ise mümkünse kendi içlerinde kompanzasyonla dengelemelerini ister. Eğer kompanzasyon sistemi doğru çalışmazsa ve reaktif güç tüketimi belirli oranları aşarsa, enerji dağıtım şirketi tüketicilere "reaktif enerji cezası" uygular. Bu oran genellikle cos φ değeri ile takip edilir; 0.90’ın altına düşen güç katsayısı, cezaya sebep olur. Yani sistem şebekeye ekstra yük bindiriyor ve dengesizlik yaratıyor anlamına gelir.

Kompanzasyon Arızası Nasıl Anlaşılır?

Kompanzasyon sistemlerinde oluşan arızalar genellikle dolaylı belirtilerle kendini gösterir. En yaygın göstergelerden biri elektrik faturasındaki “reaktif ceza” kaleminin artmasıdır. Bu, sistemin yeterli düzeyde reaktif güç kompanzasyonu yapamadığını ve dolayısıyla enerji dağıtım şirketi tarafından ceza uygulandığını gösterir. Ayrıca panoda yer alan reaktif güç rölesi üzerindeki uyarı ışıkları, sistemin hatalı çalıştığını ya da bazı kademe arızalarının olduğunu belirtebilir.

Harmoniklerin artması veya cos φ (güç katsayısı) değerinin sürekli olarak 0.9’un altında seyretmesi, kondansatör arızalarını veya röle hatalarını düşündürmelidir. Bazı durumlarda da kondansatör patlamaları, sigorta atması veya röle arızaları fiziksel olarak ses ve koku ile fark edilebilir.

Kompanzasyon Panosu Nedir?

Kompanzasyon panosu, ana dağıtım panosuna paralel bağlanan bir reaktif enerji üretecidir. Reaktif enerji sistemin ihtiyacı olan açıyı yaratarak motorlu, balastlı ve bunun gibi cihazların çalışması için gerekli olan enerji türüdür.

Birçok işletme, reaktif güç yönetimini sağlamak için kompanzasyon panoları kullanır. Bu panolar, şebekedeki reaktif yükü sürekli izleyerek gerekli kondansatörleri devreye alıp çıkartır. Böylece, sistemin gereksiz enerji tüketimi yapması önlenmiş olur.

Kompanzasyon Panosu Bakımı

Kompanzasyon panosunun çoğunluğu bakıma muhtaç, ömürlü şalt malzemelerden oluşmaktadır. Kullanım sıklığına bağlı olarak bu parçalar ömürlerini doldurmakta ve işlevini yerine getiremez hale gelmektedirler. Periyodik kontrol ve bakımlar esnasında bu elemanların ömrü kontrol edilir ve arızalı durumda olanlar tespit edilerek yenisi ile değiştirilir.

Kompanzasyon panosu bakımı, elektrik sistemlerinde reaktif güç dengesini sağlamak ve enerji verimliliğini artırmak için kritik bir süreçtir. Düzenli bakım yapılmayan kompanzasyon sistemleri, arızalara, gereksiz enerji tüketimine ve yüksek cezalara neden olabilir. Bu nedenle, işletmelerin ve sanayi tesislerinin kesintisiz ve ekonomik bir elektrik kullanımı için kompanzasyon panolarının düzenli kontrol edilmesi gerekmektedir.

Kompanzasyon Panosu Neden Bakım Gerektirir?

Kompanzasyon panosu, reaktif güç kontrol rölesi, kondansatörler, şönt reaktörler, sigortalar ve kontaktörler gibi bileşenlerden oluşur. Şebekedeki reaktif yükü dengeleyerek güç faktörünü ideal seviyeye getirir ve reaktif güç cezasını önler. Ancak, kompanzasyon sistemleri zamanla aşınabilir, ısınabilir veya dış etkenlerden etkilenebilir. Bu yüzden, düzenli bakım yapılmadığında:

• Kondansatörler arızalanabilir, şebekeye gereksiz yük bindirir.
• Kontaktörler aşınabilir, devreye giriş-çıkışlarda gecikmeler yaşanabilir.
• Sigorta ve kablolar ısınabilir, yangın riski oluşturabilir.
• Reaktif güç kontrol rölesi yanlış ölçüm yapabilir, ceza riski doğabilir.

Bu sorunların önüne geçmek için periyodik bakım şarttır.

Kompanzasyon Panosu Bakımı Nasıl Yapılır?

Kompanzasyon sistemleri, uzun süreli ve sağlıklı çalışabilmeleri için periyodik bakım gerektirir. Bakım süreci genellikle yılda en az bir kez yapılmalıdır ancak tesisin büyüklüğü ve sistemin çalışma yoğunluğuna göre bu sıklık artırılabilir. Bakımda öncelikle kondansatör grupları kontrol edilir; şişme, yağ sızıntısı ya da aşırı ısınma gibi fiziksel deformasyonlar varsa bu kondansatörler değiştirilmelidir.

Kontaktörler ve sigortalar aşınma ya da kıvılcım izleri açısından incelenir. Reaktif güç kontrol rölesinin doğru çalışıp çalışmadığı test edilir, özellikle aşırı yüklenme veya faz dengesizlikleri sonucu oluşabilecek hatalı ölçümler tespit edilir. Bağlantı noktalarının sıkılığı ve termal kamera ile aşırı ısınma olup olmadığı da kontrol edilmelidir. Ayrıca topraklama sistemi ve kaçak akım röleleri de bakımın önemli parçalarıdır.

Kompanzasyon panosu bakımı rutin bir iştir. Her ay düzenli olarak kontrol edilmeli ve raporlanmalıdır. Faturada reaktif ceza oluşmadığından emin olmak için başta sayaç değerleri olmak üzere tüm ekipman kontrol altında olmalıdır. Konktaktör ve kondansatörlerin ömrü ölçülmeli, sigorta ve diğer şalt grupları titizlikle incelenmelidir.

Kompanzasyon panosu bakımının aylık, üç aylık ve yıllık periyotlarda düzenli olarak yapılması önerilir. İşte en önemli bakım adımları:

1. Görsel Kontroller ve Fiziksel Muayene

• Panonun dış kasası ve havalandırma delikleri temizlenmeli.
• Aşırı ısınma belirtileri (kararmış kablolar, yanık kokusu) kontrol edilmeli.
• Sigorta bağlantıları ve kontaktörler gevşeme ihtimaline karşı sıkılaştırılmalı.

2. Kondansatör Kontrolü

• Şişme, çatlama veya yanma gibi fiziksel hasarlar incelenmeli.
• Ölçüm yapılarak kapasite kaybı olup olmadığı tespit edilmeli.
• Harmonik etkilerden korunmak için harmonik filtreleri kontrol edilmeli.

3. Reaktif Güç Kontrol Rölesi Testi

• Gerçek zamanlı güç faktörü ölçümleri alınmalı ve referans değerlerle karşılaştırılmalı.
• Rölenin doğru tetikleme yapıp yapmadığı test edilerek yanlış ayarlar düzeltilmeli.
• Voltaj ve akım değerleri gözden geçirilerek rölenin stabil çalıştığı doğrulanmalı.

4. Kablolar ve Bağlantı Elemanlarının Kontrolü

• Gevşek bağlantılar sıkılaştırılmalı, aşırı ısınan kablolar yenilenmeli.
• İzolasyon hataları ve kısa devre riski taşıyan bölgeler tespit edilmeli.
• Pano içindeki toz, nem ve korozyon temizlenmeli.

5. Termal Kamera ile Isı Analizi

• Kontaktörler, sigortalar ve kablo bağlantı noktaları termal kamera ile taranmalı.
• Anormal sıcaklık yükselmeleri tespit edilerek erken önlem alınmalı.

6. Panonun Temizliği ve Genel Bakımı

• Pano içi toz ve kirlerden arındırılmalı, havalandırma kanalları açık tutulmalı.
• Ortam sıcaklığı ve nem seviyesi düzenli olarak ölçülmeli.
• Elektrik kesintisi yaşanmaması için bakım öncesinde gerekli önlemler alınmalı.

Kompanzasyon Panosu Bakımı Fiyatları

Kompanzasyon panosu bakım fiyatları kurulu güç, kompanzasyon büyüklüğü ve bakım görecek noktanın uzaklığına göre değişiklik göstermektedir. Ücretsiz muayene ve keşif için teknik ekiplerden randevu almak gerekir.

Kompanzasyon Panosu Bakım Paketleri

Kompanzasyon bakımları, kurulu gücün büyüklüğüne ve istenilen bakım hizmetlerinin kapsamına göre değişiklik göstermektedir. Küçük, orta ve büyük işletmeler için paketlerin yanı sıra, Yüksek Gerilim (YG) işletme sorumluluğu ve periyodik değerlerin sürekli takibi gibi bakım hizmetleri almak günümüzde oldukça kolaydır.

Kompanzasyon Takibi Nasıl Yapılır?

Kompanzasyon sistemlerinin doğru çalışıp çalışmadığını düzenli olarak takip etmek, cezaların ve sistem hasarlarının önüne geçmek için kritik önemdedir. Takip, hem manuel ölçümlerle hem de otomatik sistemler aracılığıyla yapılabilir. En temel takip yöntemi, reaktif güç rölesi üzerinden cos φ değerini ve kullanılan kondansatör kademelerini izlemektir. Daha ileri düzeyde izleme için enerji analizörleri ve haberleşme modülleri ile uzaktan erişim sağlayan otomasyon sistemleri tercih edilir. Bu sistemler, akım, gerilim, harmonik, güç faktörü gibi parametreleri sürekli kaydeder ve alarm üreterek arızaları erken bildirir. Ayrıca enerji dağıtım şirketlerinin sağladığı aylık tüketim raporları da reaktif enerji oranlarının kontrolü açısından değerlendirilmelidir.

Kaç kW’dan Sonra Kompanzasyon Yapılır?

Kompanzasyon ihtiyacı, kurulu gücün büyüklüğü kadar sistemdeki endüktif yük oranına da bağlıdır. Ancak genel uygulama, 9 kW ve üzeri güce sahip işletmelerin kompanzasyon sistemi kurmasını zorunlu kılar. Bu sınır ülkelere göre değişiklik gösterebilse de pratikte 10 kW ve üzeri yüklerin reaktif güç üretmeye başladığı ve şebekeyi olumsuz etkilediği kabul edilir. Özellikle endüstriyel tesislerde çok sayıda motor, trafo, klima gibi endüktif yüklerin varlığı, daha küçük güçlerde bile kompanzasyon ihtiyacını doğurabilir.